Studium przypadku – wyniki badania
Badanie zostało przeprowadzone z wykorzystaniem technik badawczych: CAWI – za pośrednictwem panelu badawczego Badanie Opinii, CATI, a uzupełnione zostało danymi pozyskanymi z analizy danych zastanych (Desk Research). Wykonano je w trzech miastach wojewódzkich zajmujących trzecią, czwartą i piątą pozycję w kraju pod względem liczby ludności, na grupie 600 respondentów, z czego 180 respondentów to osoby zamieszkujące Łódź, 210 mieszkańców Poznania oraz 210 ankietowanych z Wrocławia. Próba była reprezentatywna ze względu na wiek, zgodnie z rozkładem dla danego miasta. Ponadto na potrzeby przeprowadzonego badania zawężono pojęcie potencjału społecznego do obszaru partycypacyjnego. Spojrzenie na potencjał przez pryzmat partycypacji społecznej jest uzasadnione ze względu na charakter działań rewitalizacyjnych, które ukierunkowane są na poprawę jakości życia.
Pomimo że wizytówką badanych miast są widoczne remonty, to jednak wciąż można znaleźć miejsca, które wymagają interwencji, a ta jest niezwykle kosztowna. Największy budżet przeznaczony na realizację przedsięwzięć rewitalizacyjnych, który wynosi 4,621 mld zł, ma Łódź – będąca liderem odbudowy zdegradowanej przestrzeni miejskiej 16 . Wkład budżetu miasta stanowi 2,184 mld zł, a prywatnych inwestorów – ok. 692 mln zł 17 . We Wrocławiu na ten cel przeznaczono dotychczas 3,411 mld zł 18 , natomiast miasto Poznań na przedsięwzięcia rewitalizacyjne przewiduje 3,63 mld zł. Środki publiczne mają pokryć inwestycje w kwocie 2,84 mld zł, natomiast środki prywatne w wysokości 0,79 mld zł wszystkich planowanych nakładów na rewitalizację 19 . Ogólnie wydatki przeznaczone na działania rewitalizacyjne stanowią w badanych miastach 15–20% wszystkich wydatków budżetowych. Pomimo tak wysokich nakładów nie można zapominać o interesariuszach tego procesu.
Na podstawie przeprowadzonego badania wśród form kontaktu preferowanych przez mieszkańców Wrocławia, Łodzi i Poznania na pierwszym miejscu uplasowało się spotkanie otwarte z mieszkańcami. Atrakcyjność tej formy potwierdziło aż 41% ankietowanych mieszkańców Wrocławia, 48,3% Łodzi, a Poznania – 44,3%. Drugą pozycję zajęła debata publiczna. W dalszej kolejności respondenci wymieniali formularz konsultacyjny i punkty konsultacyjne, w których dostępne są na bieżąco informacje na temat realizowanych przedsięwzięć. Dość sporym uznaniem cieszył się spacer badawczy jako forma łącząca w całość możliwość wypowiedzenia się w kwestiach odbudowy i poznania historii rewitalizowanych miejsc. Z najmniejszą akceptacją spotkał się wśród respondentów festyn. Tę formę kontaktu jako niespełniającą się w budowaniu płaszczyzny dialogu i tym samym przynoszącą najmniejsze efekty w postaci współpracy pomiędzy stronami procesu wskazało 29% ankietowanych we Wrocławiu, 25% w Łodzi i 24,3% w Poznaniu. Analizując te dane, można stwierdzić, że rozkład wszystkich udzielonych odpowiedzi nie różnił się w badanych miastach, co pozwala przełożyć wnioskowanie na ogół społeczeństwa, które jest adresatem działań naprawczych.
Społeczeństwo lokalne kładzie duży nacisk na dialog, konstruktywną dyskusję i wymianę poglądów, licząc nie tylko na wysłuchanie, lecz także na uwzględnienie podczas realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych jego zdania, opinii i potrzeb. Ta sama chęć współpracy widoczna jest też ze strony podmiotu publicznego. We wszystkich miastach funkcjonują jednostki (we Wrocławiu jest to Wydział Partycypacji Społecznej, w Łodzi – Biuro ds. Rewitalizacji i Mieszkalnictwa, w szczególności Oddział ds. Działań Społecznych, a w Poznaniu – Biuro Koordynacji Projektów i Rewitalizacji), do których zadań należy organizacja spotkań, przeprowadzanie konsultacji z mieszkańcami, wspólnotami oraz podmiotami gospodarczymi funkcjonującymi na obszarze poddanym rewitalizacji. Inicjują one kontakt z mieszkańcami z reguły w ramach przeprowadzanych konsultacji społecznych na każdym z etapów działań rewitalizacyjnych (od naboru pomysłów i wniosków do programu rewitalizacji, po monitoring i kontrolę realizacyjną).
Wrocław przywiązuje dużą wagę do roli organizacji pozarządowych (NGO) jako instytucji wspierających działania urzędu miasta. W Łodzi budowane są Partnerstwa Lokalne skupiające lokalnych przedsiębiorców i mieszkańców rewitalizowanych terenów, aktywnie też działają Społeczni Latarnicy i Gospodarze Obszarów rewitalizowanych. Ich głównym celem jest przygotowanie mieszkańców na nadchodzące zmiany, przejście z nimi przez trudną fazę ich przeprowadzenia i wsparcie w procesie zmiany ich życia. Poznań stawia na wsparcie ze strony Centr Inicjatyw Lokalnych, które zlokalizowane są na terenach Rad Osiedli poddawanych działaniom naprawczym. Miasta obserwują dużą potrzebę uczestnictwa ludzi w bezpośrednich spotkaniach i wydarzeniach (ich waga wzrosła szczególnie po zniesieniu obostrzeń COVID-owych).
Podsumowując, można stwierdzić, że prowadząc działania rewitalizacyjne, władze badanych miast zdają sobie sprawę z faktu, iż projekty „fasadowe”, które realizowane są w izolacji od rzeczywistych potrzeb, to projekty nietrafione. Wszystkie strony wskazują na potrzebę komunikacji. Realne uczestnictwo mieszkańców w programie rewitalizacji jest kluczowe, ponieważ trwałe będą tylko te zmiany w przestrzeni publicznej, które od początku są akceptowane przez mieszkańców, lub te, w których brali oni aktywny udział.