Pamiętacie czym właściwie jest rewitalizacja? To taki proces w którym wyprowadza się ze stanu kryzysowego obszary zdegradowane. To nie pojedyncze, przypadkowe działania, ale kompleksowy zestaw projektów skierowany jednocześnie na lokalną społeczność, przestrzeń i gospodarkę. Działania te są skoncentrowane na konkretnym obszarze i prowadzone są we współpracy z wieloma zainteresowanymi stronami na podstawie specjalnego programu.
Wiemy już, że nie każde negatywne zjawisko w gminie od razu oznacza potrzebę rewitalizacji. Okazuje się, że gmina ma do dyspozycji wiele narzędzi pozwalających walczyć z problemami bez konieczności prowadzenia całego procesu rewitalizacji. Na przykład jeśli mieszkańcy są mało aktywni społecznie, można zorganizować miejsca aktywności lokalnej a ze wspomnianym już kiedyś wczesniej smogiem można walczyć kampaniami informacyjnymi czy systemowym wsparciem. Wiele takich problemów można rozwiązać za pomocą działań sektorowych, czyli takich, które koncentrują się na konkretnym problemie lub obszarze.
Gotowe rozwiązanie – Przykład Dworca PKP w Żorach
Doskonałym przykładem, jak rewitalizacja może skutecznie rozwiązywać skumulowane problemy i tchnąć nowe życie w zdegradowany obszar, jest przebudowa dworca kolejowego w Żorach. Ten historyczny budynek, wybudowany w XIX wieku, przeszedł kompleksową rewitalizację, w dużej mierze dzięki środkom z Unii Europejskiej. Całkowita wartość projektu wyniosła ponad 6,2 miliona złotych, z czego znaczącą część stanowiło dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i budżetu państwa.
Projekt ten nie ograniczył się jedynie do remontu. Głównym celem było przystosowanie budynku do pełnienia nowych funkcji, aby w pełni wykorzystać jego potencjał i dostosować go do potrzeb nie tylko podróżujących, ale także innych mieszkańców. Dworzec stał się miejscem, gdzie realizowane są cele społeczne.
W zrewitalizowanym budynku dworca swoje miejsce znalazło Centrum Integracji Społecznej, które oferuje wsparcie społeczno-zawodowe, co odpowiada na problem bezrobocia i niskiej aktywności ekonomicznej. Uruchomiona zostało tam także Centrum Aktywności Lokalnej. To działania bezpośrednio wspierające społeczność i walczące z problemami społecznymi, takimi jak niska aktywność czy brak integracji. Działania te mogły być zrealizowane, gdyż zaproponowano je wcześniej wraz z lokalizacją w czasie warsztatów związanych z tworzeniem programem rozwoju Miasta Żory, przez ówczesnego Dyrektora ŻCOP Jacka Arasima i Janinę Skarbek Kierownika referatu w ŻCOP. Wypracowane wtedy pomysły przekuły się po głębokim przeanalizowaniu i ubraniu w projekty a docelowo w konkretne rozwiązania. Dodatkowo, w budynku urządzono biura, sale wielofunkcyjne a nawet punkt gastronomiczny, który stanowi bazę do treningów dla uczestników Centrum Integracji Społecznej, a po zakończeniu pewnego etapu będzie także otwarty dla podróżnych i mieszkańców Żor. Dzisiaj uczestnicy CIS nabierają tam umiejętności gastronomicznych i baristycznych. Budynek dworca stał się miejscem spotkań dla mieszkańców i bazą dla działalności w Centrum Aktywności Lokalnej.
Nie zapomniano także o kluczowych problemach przestrzennych i technicznych, które często towarzyszą obszarom zdegradowanym ponieważ w ramach rewitalizacji zadbano o wysoką jakość infrastruktury. Budynek został dostosowany do potrzeb osób ze specjalnymi potrzebami, zainstalowano windę z udogodnieniami dla osób niewidomych oraz zadbano o otoczenie dworca – zamontowano małą architekturę, oświetlenie i wykonano nowe chodniki.
Żorski projekt pokazuje więc, że rewitalizacja jest skutecznym narzędziem wtedy właśnie, gdy na danym obszarze występuje kumulacja problemów. Przebudowany dworzec, będący kiedyś być może symbolem zaniedbania, stał się bazą dla działań miękkich, których celem jest zapobieganie wykluczeniu społecznemu i włączanie społeczne osób wykluczonych. To przykład, jak inwestycje w przestrzeń mogą być ściśle powiązane z działaniami na rzecz społeczności, co jest kluczowym elementem skutecznej rewitalizacji.
Podsumowując, rewitalizacja nie jest panaceum na wszystkie problemy gminne, ale gdy na danym obszarze skumuluje się wiele negatywnych zjawisk, zwłaszcza tych o charakterze społecznym w połączeniu z innymi, kompleksowe działania rewitalizacyjne stają się uzasadnione i potrzebne. Przykład dworca w Żorach pokazuje, że takie działania mogą nie tylko odmienić fizyczną przestrzeń, ale przede wszystkim stworzyć nowe możliwości dla lokalnej społeczności.