Współczesne miasta borykają się z wieloma wyzwaniami, takimi jak zaniedbane dzielnice, degradacja infrastruktury, zanieczyszczenie środowiska czy problemy społeczne. W odpowiedzi na te wyzwania coraz większą popularność zyskuje koncepcja Urban Lab, czyli miejskiego laboratorium, które może stać się skutecznym narzędziem rewitalizacji. Urban Lab to innowacyjne podejście, które pozwala na testowanie nowych rozwiązań, angażowanie społeczności lokalnych i tworzenie zrównoważonych, przyjaznych dla mieszkańców przestrzeni miejskich. Miasto Żory również pracuje nad powstaniem takiego laboratorium w obszarze zdegradowanym. Jest to pomysł jednej z miejskich organizacji pozarządowych, który został pozytywnie zaopiniowany i ma szansę ujrzeć światło dzienne. Zacznijmy jednak od początku. 

Co to jest Urban Lab?

Urban Lab to platforma, która łączy różne podmioty – władze miejskie, przedsiębiorstwa, organizacje pozarządowe, mieszkańców oraz ekspertów – w celu współpracy nad projektami miejskimi. Platforma ma tu znaczenie metaforyczne — w założeniu Urban Lab chodzi o tworzenie możliwości współpracy, łączenie zasobów i wykorzystywanie potencjału całej społeczności. Głównym celem Urban Lab jest eksperymentowanie i testowanie nowych koncepcji, technologii oraz polityk, które mogą przyczynić się do poprawy jakości życia w miastach. Urban Lab działa jako przestrzeń do prototypowania i pilotażowego wdrażania innowacyjnych rozwiązań, które następnie mogą być skalowane na większą skalę. Mówiąc prościej — takie laboratorium miejskie ma pobudzać do działania, wspierać w realizacji pomysłów, wskazywać rozwiązania. Miejsce to jest jednocześnie: inkubatorem przedsiębiorczości, centrum wolontariatu i miejscem spotkań mieszkańców. 

Rola Urban Lab w procesie rewitalizacji i transformacji 

Urban Lab może odegrać kluczową rolę w procesie rewitalizacji poprzez realizację różnorodnych zadań. Jako przestrzeń łącząca różne środowiska miejskie oraz grupy społeczne może opracowywać i testować rozwiązania z różnych dziedzin. Główne zadania, jakie może realizować to: 

Testowanie innowacji

Urban Lab umożliwia eksperymentowanie z nowymi rozwiązaniami w kontrolowanych warunkach. Dzięki temu można przetestować różne podejścia do rewitalizacji, takie jak ekologiczne technologie budowlane, inteligentne systemy zarządzania miastem, czy nowe formy przestrzeni publicznych.

Angażowanie społeczności lokalnych

Jednym z najważniejszych aspektów Urban Lab jest partycypacja społeczna. Mieszkańcy są aktywnie zaangażowani w proces planowania i wdrażania projektów, co zwiększa ich poczucie odpowiedzialności i przynależności do społeczności.

Interdyscyplinarne podejście

Urban Lab łączy różne dziedziny, takie jak urbanistyka, architektura, socjologia, ekologia i technologie informacyjne oraz działalność społeczna. Dzięki temu możliwe jest holistyczne podejście do rewitalizacji, uwzględniające zarówno aspekty społeczne, ekonomiczne, jak i środowiskowe. Testowanie rozwiązań przez zespół interdyscyplinarny pozwala na spojrzenie na nie z różnych perspektyw, co może znacząco wpłynąć na podniesienie jakości produktu końcowego. 

Skalowalność rozwiązań

Rozwiązania, testowane w Urban Lab, mogą być łatwo adaptowane i wdrażane na większą skalę w innych częściach miasta lub nawet w innych miastach.

Przykłady Urban Lab w rewitalizacji miast

Urban Lab w Gdyni

Gdynia jest jednym z pionierów w Polsce w zakresie wdrażania koncepcji Urban Lab. Miejskie laboratorium w Gdyni koncentruje się na testowaniu innowacyjnych rozwiązań w dziedzinach takich jak mobilność miejska, zarządzanie przestrzenią publiczną oraz zrównoważony rozwój. Dzięki Urban Lab mieszkańcy Gdyni mogą aktywnie uczestniczyć w procesie rewitalizacji, proponując własne pomysły i testując nowe rozwiązania w swoim otoczeniu.

Śląski Urban Lab w Gliwicach 

Śląski Urban Lab, będący wspólną inicjatywą Wydziału Architektury Politechniki Śląskiej, Centrum Inicjatyw Społecznych CIS Gliwice oraz Kongresu Ruchów Miejskich, jest jednocześnie projektem naukowym, narzędziem badawczo-wdrożeniowym oraz miejscem tworzenia innowacji społeczno-technologicznych.

Projekt Urban Lab

Projekt Urban Lab jako pilotażowe narzędzie poprawy jakości życia mieszkańców miast zgodne z ideą smart city został zrealizowany jako projekt pilotażowy w Instytucie Rozwoju Miast i Regionów w latach 2019-2021. Projekt koncentrował się wokół zastosowania instrumentu Urban Labu i jego pilotażowego wdrożenia w polskich miastach. Projekt kontynuowany jest do dzisiaj, a jednym z jego głównych założeń pozostało wdrażanie Urban Labów w różnych miastach Polski. 

Korzyści z wykorzystania Urban Lab w życiu miasta

Wprowadzenie koncepcji Urban Lab do miejskiego zarządzania niesie ze sobą szereg korzyści, które mogą znacząco poprawić jakość życia mieszkańców. Dzięki innowacyjnemu podejściu i aktywnemu udziałowi społeczności lokalnych Urban Lab przyczynia się do tworzenia bardziej zrównoważonych, przyjaznych i funkcjonalnych przestrzeni miejskich. Jest to szczególnie korzystne w procesie rewitalizacji, w którym wykorzystujemy infrastrukturę już istniejącą do nowych celów. Dzięki partycypacji można lepiej zbadać, jakie funkcje są pożądane w danej lokalizacji oraz dostosować architekturę do potrzeb różnych grup. Korzyści, które można osiągnąć dzięki korzystaniu z koncepcji Urban Lab to: 

Zwiększenie innowacyjności

Urban Lab stwarza przestrzeń do testowania nowatorskich rozwiązań, które mogą być następnie wdrażane na szerszą skalę.

Wzrost zaangażowania społecznego

Dzięki aktywnemu udziałowi mieszkańców w procesach decyzyjnych wzrasta ich poczucie odpowiedzialności za rozwój miasta.

Poprawa jakości życia

Testowane rozwiązania często koncentrują się na poprawie jakości życia mieszkańców, poprzez tworzenie bardziej przyjaznych, zielonych i zrównoważonych przestrzeni.

Efektywne wykorzystanie zasobów

Interdyscyplinarne podejście pozwala na bardziej efektywne wykorzystanie zasobów miejskich, łącząc różne dziedziny wiedzy i doświadczenia.

Urban Lab — rozwiązania szyte na miarę 

Koncepcja Urban Lab jest innowacyjnym narzędziem, które może znacząco przyczynić się do skutecznej rewitalizacji miast. Poprzez testowanie nowych rozwiązań, angażowanie społeczności lokalnych oraz interdyscyplinarne podejście, Urban Lab pomaga tworzyć zrównoważone i przyjazne dla mieszkańców przestrzenie miejskie. Przykłady z innych miast, pokazują, że Urban Lab może być skutecznym narzędziem w procesie odnowy miejskiej, przynoszącym korzyści zarówno społecznościom lokalnym, jak i całemu miastu. Również w Żorach powstaje koncepcja City Lab — miejskiego laboratorium społecznego, w którym powstawać będą rozwiązania oraz które spełni funkcje integracyjne dla jednego z obszarów zdegradowanych. Co sądzicie o takim pomyśle?