W obliczu wyzwań związanych z urbanizacją, zanieczyszczeniem środowiska i zmianami klimatycznymi, miasta na całym świecie szukają innowacyjnych sposobów poprawy jakości życia swoich mieszkańców. Jednym z podejść, które zdobywa coraz większą popularność, jest wykorzystanie niebieskiej i zielonej infrastruktury w procesie rewitalizacji miejskich obszarów. Te podejścia nie tylko poprawiają estetykę miejskich przestrzeni, ale także mają pozytywny wpływ na środowisko naturalne oraz zdrowie i dobrostan mieszkańców.

Błękitna i zielona, czyli jaka? O infrastrukturze dbającej o środowisko

Błękitna infrastruktura odnosi się do systemów, które wykorzystują wodę jako element kluczowy w planowaniu miejskich obszarów. Obejmuje to np. stawianie na rozwój obszarów zalewowych, budowę basenów retencyjnych czy też promowanie instalacji filtrów deszczowych. Poprawia to zarówno zarządzanie wodami opadowymi, jak i jakość wód gruntowych, redukując ryzyko powodzi oraz zapewniając zrównoważone zasoby wody dla społeczności miejskich. Z kolei zielona infrastruktura koncentruje się na wykorzystaniu zieleni, takiej jak parki, ogrody miejskie, ale także na zagospodarowaniu terenów zieleni wokół budynków czy też zalesianiu obszarów miejskich. Zielona infrastruktura nie tylko poprawia estetykę miast, ale także przyczynia się do poprawy jakości powietrza poprzez absorpcję dwutlenku węgla i produkcję tlenu, oraz zapewnia schronienie dla dzikiego życia miejskiego. Podsumowując, Zielona i niebieska infrastruktura to strategicznie zaplanowana sieć obszarów naturalnych i półnaturalnych wraz z innymi elementami środowiska, zaprojektowana i zarządzana w sposób mający zapewnić szeroką gamę usług ekosystemowych. Przykłady błękitno-niebieskiej infrastruktury: 

• Stawy retencyjne 
• Niecki bioretencyjne 
• Rowy bioretencyjne 
• Rowy infiltracyjne 
• Ogrody deszczowe w pojemnikach 
• Zielone przystanki 
• Zielone dachy 
• Zielone fasady i ściany 
• Nawierzchnie przepuszczalne 
• Podłoża strukturalne 

Rozwiązania oparte na przyrodzie (Nature based solution) 

Komisja Europejska definiuje NBS jako rozwiązania oparte na przyrodzie, czyli takie, które są inspirowane i wspierane przez naturę, które są opłacalne, a jednocześnie zapewniają korzyści środowiskowe, społeczne i gospodarcze oraz pomagają budować odporność –  rezyliencję miast i obszarów pozamiejskich. Rozwiązania te wykorzystują kompleksowy, systemowy proces współtworzenia innowacyjnych pomysłów, zaadaptowanych do warunków lokalnych i efektywnych pod względem korzystania z istniejących zasobów. Korzyści płynące z takich rozwiązań możemy podzielić na trzy podstawowe kategorie: ekologiczne, społeczne i ekonomiczne. 

Korzyści ekonomiczne: 

Do najistotniejszych zalet ekonomicznych należy rozwój rynku usług biznesowych. Branże, które w pierwszej kolejności będą wzmacniane przez takie działania to: projektowanie, ogrodnictwo, stolarstwo, edukacja. Z czasem jednak zmiany będą rezonować na kolejne sektory biznesu: usługi, gastronomię oraz inne. Kompleksowe podejście do rewitalizacji zakłada bowiem udział przedsiębiorców w tym procesie. 

Korzyści ekologiczne: 

Główne korzyści to sprzyjanie bioróżnorodności, odporności i produktywności ekosystemów, łagodzenie upałów i niwelowanie zjawiska miejskiej wyspy ciepła. Wzrost temperatur w miesiącach letnich i upały dotykają każdego człowieka oraz zwierzęta, więc każda próba ich zniwelowania jest na wagę złota. Kolejne korzyści to: poprawa retencji wód opadowych i możliwości infiltracji wód do gruntu, spowalnianie i zmniejszenie objętości spływu powierzchniowego, zapobieganie suszy, pochłanianie CO2, zmniejszenie śladu węglowego, poprawa jakości powietrza, gleby i wód, wzrost jakości życia w mieście i warunków zdrowotnych, poprawa estetyki i uatrakcyjnianie przestrzeni. 

Korzyści społeczne: 

Wśród korzyści społecznych należy wymienić wzrost świadomości ekologicznej, zwiększenie dostępu do zieleni i kontaktu z przyrodą, poprawa możliwości integracji społecznej, rewitalizacja terenów miejskich, zaspokajanie potrzeb rekreacyjnych czy wpływ na zmianę wzorców kulturowych — postrzeganie natury jako atrakcyjnego elementu krajobrazu. Poza tym tereny zieleni w miastach mają bezpośredni wpływ na komfort i jakość życia mieszkańców, zarówno na poziomie estetyki, jak i pozytywnego oddziaływania na zdrowie i samopoczucie, m.in. dzięki redukcji stresu, tworzeniu miejsc spotkań i wypoczynku.

Błękitno-zielona infrastruktura – czy zastąpi betonozę? 

W miastach dotychczas dynamicznie rozwijała i zagęszczała się tak zwana szara infrastruktura kosztem terenów zieleni. Rozwój inwestycji wiązał się często z pokrywaniem coraz rozleglejszych obszarów betonem. Dziś coraz więcej gmin, szczególnie miejskich i podmiejskich, zmaga się z narastającymi skutkami zmian klimatu pod postacią susz i braków wody, powodzi i podtopień, silnych zjawisk atmosferycznych, fal upałów, a także z innymi problemami, jak zanieczyszczenie powietrza czy hałas. Te dwa zjawiska – zagęszczająca się zabudowa i narastające zagrożenia – są ze sobą ściśle sprzężone, szczególnie w kontekście gospodarowania wodą. Czym więcej w naszym otoczeniu betonu i powierzchni uszczelnionej, a mniej naturalnej zieleni i nawierzchni przepuszczalnych, tym większe jest zagrożenie zarówno suszą, jak i powodzią, a zarazem hałasem i zapyleniem. 

Rozwiązania z wykorzystaniem błękitno-zielonej infrastruktury są już oficjalnie rekomendowane i wspierane przez Unię Europejską za pomocą różnych projektów. Jednym z nich jest międzynarodowy projekt badawczy INTERLACE, w którym partnerami są m.in. Metropolia Krakowska i Fundacja Sendzimira. Projekt ma na celu wsparcie miast z Europy i Ameryki Łacińskiej w efektywnej ochronie i rewitalizacji ekosystemów, zwłaszcza tych położonych na przedmieściach i innych terenach zagrożonych.

Źródła:

• Pirowski A. 2014. Zielona infrastruktura w największych miastach Europy porównanie i ocena potencjału. Praca doktorska wykonana na Wydziale Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu, SGGW.
• Szulczewska B. 2018. Zielona infrastruktura czy koniec historii? Studia KPZK PAN, T. CLXXXIX, Warszawa. 
• Zielona infrastruktura zwiększanie kapitału naturalnego Europy Komunikat Komisji Europejskiej, maj 2013